Guru Nanak Dev Ji
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਤੇ ਗਹਿਰਾਈ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ:
ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ:
ਜਨਮ: ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1469 ਨੂੰ ਰਾਇ ਭੋਈ ਦੀ ਤਲਵੰਡੀ (ਮੌਜੂਦਾ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।
ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਮਹਿਤਾ ਕਾਲੂ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਮਾਤਾ ਤ੍ਰਿਪਤਾ ਜੀ ਸੀ।
ਭੈਣ: ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਭੈਣ ਬੀਬੀ ਨਾਨਕੀ ਜੀ ਸਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ।
ਬਚਪਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ:
ਬਚਪਨ: ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਰੁਝਾਨ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰੱਬੀ ਸੱਚਾਈ ਦੀ ਖੋਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।
ਸਿੱਖਿਆ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਡਿਤ ਗੋਪਾਲ ਕੋਲੋਂ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੰਡਿਤ ਬਿਰਜ ਲਾਲ ਕੋਲੋਂ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਮੌਲਵੀ ਕੁਤਬਦੀਨ ਕੋਲੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ:
ਵਿਆਹ: ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ 24 ਸਤੰਬਰ 1487 ਨੂੰ ਬਟਾਲਾ (ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ) ਦੇ ਮੂਲਚੰਦ ਦੀ ਧੀ ਬੀਬੀ ਸੁਲੱਖਣੀ ਜੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ।
ਸੰਤਾਨ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਸਨ - ਬਾਬਾ ਸ੍ਰੀਚੰਦ ਜੀ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਲੱਖਮੀ ਦਾਸ ਜੀ।
ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਅਤੇ ਸੱਚਾ ਸੌਦਾ:
ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ: ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਬੀਬੀ ਨਾਨਕੀ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਜੈ ਰਾਮ ਜੀ ਕੋਲ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਆਏ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਮੋਦੀਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ।
ਸੱਚਾ ਸੌਦਾ: ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 20 ਰੁਪਏ ਦੇ ਕੇ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਹ ਪੈਸੇ ਭੁੱਖੇ ਸਾਧੂਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਖਿਲਾ ਕੇ 'ਸੱਚਾ ਸੌਦਾ' ਕੀਤਾ।
ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾ ਉਪਦੇਸ਼:
ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ: 1499 ਵਿੱਚ ਕਾਲੀ ਬੇਈਂ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਇਲਾਹੀ ਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋਈ।
ਪਹਿਲਾ ਉਪਦੇਸ਼: ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਨਾ ਕੋਈ ਹਿੰਦੂ, ਨਾ ਕੋਈ ਮੁਸਲਮਾਨ," ਜਿਸਦਾ ਭਾਵ ਸੀ ਕਿ ਸਭ ਮਨੁੱਖ ਇੱਕ ਹਨ।
ਉਦਾਸੀਆਂ (ਧਾਰਮਿਕ ਯਾਤਰਾਵਾਂ):
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਉਦਾਸੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ:
ਪਹਿਲੀ ਉਦਾਸੀ (1500-1506): ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਯਾਤਰਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਰਿਦੁਆਰ, ਕਾਸ਼ੀ, ਗਯਾ, ਅਸਾਮ ਆਦਿ ਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ।
ਦੂਜੀ ਉਦਾਸੀ (1506-1513): ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਯਾਤਰਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਤੱਕ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ।
ਤੀਜੀ ਉਦਾਸੀ (1513-1517): ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਯਾਤਰਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਿਬਤ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਆਦਿ ਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ।
ਚੌਥੀ ਉਦਾਸੀ (1517-1521): ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਯਾਤਰਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੱਕਾ, ਮਦੀਨਾ ਅਤੇ ਬਗਦਾਦ ਆਦਿ ਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ।
ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਸਮਾਂ:
ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ: ਉਦਾਸੀਆਂ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆ ਕੇ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ 1522 ਵਿੱਚ ਕਰਤਾਰਪੁਰ (ਮੌਜੂਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ।
ਅੰਤਿਮ ਸਮਾਂ: 22 ਸਤੰਬਰ 1539 ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣੇ ਗਏ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ
Guru Nanak Dev Ji, the founder of Sikhism, led a life rich in spiritual exploration, teachings, and extensive travels. While exact dates for many events are not precisely documented, historical records and traditional accounts provide a comprehensive overview of his life's journey. Below is a detailed, year-by-year account of Guru Nanak Dev Ji's life, highlighting his activities, travels, studies, and significant events.
1469: Birth and Early Life
April 15, 1469: Born in Rai Bhoi di Talwandi (now Nankana Sahib, Pakistan) to Mehta Kalu and Mata Tripta, who were Hindu Khatris.
1475-1485: Childhood and Education
1475: At age 5, Nanak displayed a keen interest in divine subjects.
1476: Enrolled in the village school at age 7. Astonished his teacher by interpreting the first letter of the alphabet as symbolizing the unity of God.
1480: Demonstrated early signs of spiritual depth, engaging in discussions about the divine and showing disinterest in mundane studies.
1485-1487: Adolescence and Marriage
1485: At age 16, moved to Sultanpur to live with his sister, Bibi Nanaki, and her husband, Jai Ram. Secured employment at a modikhana (storehouse) under Daulat Khan, the governor of Lahore.
September 24, 1487: Married Sulakhani, daughter of Mula Chand and Chando Rani, in Batala. The couple later had two sons: Sri Chand and Lakhmi Chand.
1487-1507: Spiritual Awakening and Early Experiences
1496: While bathing in the Kali Bein river, Nanak disappeared for three days. Upon his return, he proclaimed, "There is no Hindu, there is no Muslim," signifying his realization of the oneness of humanity.
1496-1507: Continued working in Sultanpur but increasingly engaged in spiritual discourse, gathering followers and sharing his insights on divine unity and equality.
1507-1521: The Four Udasis (Missionary Journeys)
First Udasi (1507-1515): Traveled eastward to regions including Bengal and Assam. Visited religious centers, engaging with Hindus, Buddhists, Jains, and Muslims, emphasizing the importance of devotion to one God and denouncing superstitions.
Second Udasi (1515-1517): Journeyed south towards Tamil Nadu and Sri Lanka. Met with various religious leaders, challenging ritualistic practices and advocating for inner devotion.
Third Udasi (1517-1521): Headed north to Kashmir, Tibet, and Nepal. Engaged with Buddhist monks and local spiritual leaders, promoting his message of universal brotherhood.
Fourth Udasi (1521): Traveled westward to Mecca, Medina, and Baghdad. In Mecca, he is said to have had profound discussions with Islamic scholars about the nature of God and the importance of sincere worship.
1521-1539: Establishment of Kartarpur and Final Years
1521: Settled in Kartarpur (now in Pakistan) on the banks of the Ravi River. Founded a commune where he emphasized honest labor (Kirat Karni), sharing with others (Vand Chakna), and constant remembrance of God (Naam Japna).
1521-1539: Continued to compose hymns, lead congregational singing (Kirtan), and serve the community. His teachings attracted a diverse group of followers, transcending caste and religious boundaries.
September 22, 1539: Appointed Bhai Lehna as his successor, naming him Guru Angad Dev Ji. Guru Nanak Dev Ji then merged with the Divine Light, leaving a legacy that would inspire millions.